ساید چنل که با نام‌های بلوئر هوا (Blower) و یا دمنده/مکنده‌ی کانال جانبی نیز شناخته می‌شود، یک نوع پمپ صنعتی است که برای انتقال هوا یا گاز با فشار بالا به کار می‌رود. این دستگاه با ایجاد جریان هوای پرفشار و دبی مشخص، در صنایع مختلف کاربرد دارد و بر اساس اصل جذب و انتقال هوا از طریق یک کانال جانبی (Side Channel) در کنار پمپ وکیوم عمل می‌کند.
ساید چنل‌ها به دلیل مزایای زیاد، بسیار پرکاربرد شده‌اند. قیمت خرید آن‌ها نسبت به کارایی‌شان مناسب است. نگهداری‌شان کم‌هزینه و آسان است. فشار کاری بالایی دارند و می‌توانند فشار مثبت و منفی قابل توجهی ایجاد کنند. اگر درست استفاده شوند، عمر طولانی دارند. بیشتر مدل‌ها صدای کمی تولید می‌کنند. در مدل‌های بدون روغن، هوای خروجی تمیز و بدون روغن دارند که برای صنایع حساس مناسب است. راندمان کاری‌شان بالا است. نصب و راه‌اندازی آسانی دارند. و به خاطر حجم و وزن کم، به‌راحتی حمل می‌شوند.
ساید چنل‌ها کاربردهای گوناگونی دارند. در صنایع غذایی و دارویی، برای کارهایی مثل هوادهی، خشک کردن و بسته‌بندی به کار می‌روند. در بسته‌بندی، برای ایجاد خلاء استفاده می‌شوند. در تولید سیمان، مواد اولیه را جابجا کرده و هوادهی می‌کنند. در پرورش آبزیان، اکسیژن آب را تامین می‌کنند. در تولید کاغذ، برای جابجایی و خشک کردن ورق‌ها به کار می‌روند. در تصفیه آب و فاضلاب، برای هوادهی و تصفیه استفاده می‌شوند. در خودروسازی، برای جابجایی قطعات، رنگ‌آمیزی و خشک کردن به کار می‌روند. در تولید کاشی و سرامیک، برای جابجایی و خشک کردن محصولات استفاده می‌شوند. برای انتقال مواد پودری و گرانولی نیز کاربرد دارند. در سیستم‌های پنوماتیک، برای انتقال مواد در خطوط تولید استفاده می‌شوند. در آزمایشگاه‌ها، برای انتقال هوا و مواد شیمیایی به کار می‌روند. در صنعت پلاستیک، برای خشک کردن محصولات استفاده می‌شوند. و نهایتا، در کارواش‌ها برای خشک کردن خودروها کاربرد دارند.
ساختار ساید چنل
ساید چنل از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
- الکتروموتور: نیروی محرکه لازم برای چرخش پروانه را تامین می‌کند. الکتروموتورها می‌توانند تک‌فاز یا سه‌فاز باشند و توان آن‌ها از 0.09 کیلووات تا 20 کیلووات (و گاهی بیشتر) متغیر است. دور موتور معمولاً 2900 دور در دقیقه (RPM) است، اما می‌تواند متفاوت باشد.
- پروانه: این قطعه که مستقیماً به الکتروموتور متصل (کوپل) شده است، با چرخش سریع خود، هوا را به حرکت درمی‌آورد. پروانه‌ها معمولاً از جنس آلومینیوم ساخته می‌شوند.
- هوزینگ (محفظه): محفظه‌ای که پروانه در داخل آن قرار دارد و جریان هوا را هدایت می‌کند. طراحی خاص هوزینگ نقش مهمی در ایجاد جریان گردابی (توربولانس) و افزایش کارایی ساید چنل دارد.
- ورودی: مجرای ورود هوا به داخل هوزینگ.
- خروجی: مجرای خروج هوای فشرده از هوزینگ.
- فیلتر (اختیاری اما توصیه می‌شود): برای جلوگیری از ورود ذرات و گردوغبار به داخل هوزینگ و آسیب رسیدن به پروانه، استفاده از فیلتر در ورودی توصیه می‌شود.
- صداگیر (سایلنسر) (اختیاری): برای کاهش صدای تولید شده توسط ساید چنل، می‌توان از صداگیر در خروجی استفاده کرد.
مکانیسم عملکرد ساید چنل
با چرخش پروانه توسط الکتروموتور، گردابه‌ای (توربولانس) در هوا ایجاد می‌شود. این گردابه، هوا را از طریق ورودی به داخل محفظه (هوزینگ) می‌کشد. طراحی خاص پره‌ها و هوزینگ باعث می‌شود که هوا به صورت مداوم و یکنواخت جریان یابد و فشرده شود. هوا پس از فشرده شدن، از طریق خروجی با فشار بالا خارج می‌شود.
ساید چنل‌ها می‌توانند هم به عنوان دمنده (ایجاد فشار مثبت) و هم به عنوان مکنده (ایجاد فشار منفی یا خلاء) عمل کنند.
پمپ وکیوم ساید چنل چیست؟
دستگاه پمپ وکیوم ساید چنل، که به عنوان بلوئر ساید چنل یا دمنده/مکنده‌ی کانال جانبی نیز شناخته می‌شود، یک ماشین تک محور است که با وجود ساختار به ظاهر ساده‌اش، عملکردی بسیار کارآمد و گسترده در صنایع مختلف دارد. این دستگاه، با استفاده از یک پروانه که مستقیماً به الکتروموتور متصل شده، هوا یا گاز را به حرکت درمی‌آورد و می‌تواند هم به عنوان دمنده (ایجاد فشار مثبت) و هم به عنوان مکنده (ایجاد فشار منفی یا خلاء) عمل کند. سادگی در طراحی و عملکرد، یکی از دلایل اصلی پایین بودن هزینه‌های نگهداری این نوع پمپ‌ها است.
پره‌های تعبیه شده بر روی پروانه، با چرخش سریع خود، هوا یا گاز را از یک سمت مکش کرده و از سمت دیگر به بیرون می‌دمند. این فرآیند، به دلیل طراحی خاص محفظه (هوزینگ) و کانال جانبی، به صورت مداوم و یکنواخت انجام می‌شود و فشار مورد نیاز را ایجاد می‌کند. صدای بسیار کم و هزینه پایین خرید و نگهداری، از جمله ویژگی‌هایی است که ساید چنل‌ها را به گزینه‌ای محبوب در صنایع مختلف تبدیل کرده است. این دستگاه‌ها به دلیل عدم استفاده از روغن در بسیاری از مدل‌ها (Oil-Free)، هوای خروجی تمیز و عاری از آلودگی تولید می‌کنند که آن‌ها را برای کاربردهای حساس مانند صنایع غذایی، دارویی و آزمایشگاهی ایده‌آل می‌سازد.
درک عمیق‌تر مکانیزم عملکرد ساید چنل
برای درک بهتر عملکرد ساید چنل، لازم است که به جزئیات بیشتری از مکانیزم آن بپردازیم. همانطور که اشاره شد، ساید چنل بر اساس اصل جذب و انتقال هوا از طریق یک کانال جانبی عمل می‌کند. این کانال جانبی، در واقع مسیری است که هوا در آن به صورت گردابی (توربولانس) حرکت می‌کند و فشرده می‌شود.
نقش پروانه و هوزینگ
پروانه، قلب تپنده‌ی ساید چنل است. این قطعه‌ی دوار، معمولاً از جنس آلومینیوم ساخته می‌شود و دارای پره‌های متعددی است که با چرخش سریع خود، هوا را به داخل محفظه می‌کشند. طراحی خاص پره‌ها و زاویه‌ی آن‌ها، نقش مهمی در ایجاد جریان گردابی و افزایش فشار هوا دارد. هوزینگ، محفظه‌ای است که پروانه در داخل آن قرار دارد. طراحی داخلی هوزینگ به گونه‌ای است که یک کانال جانبی ایجاد می‌کند. این کانال، مسیری مارپیچی را برای حرکت هوا فراهم می‌کند و باعث می‌شود که هوا در هر دور چرخش پروانه، بیشتر فشرده شود.
ایجاد جریان گردابی (توربولانس)
هنگامی که الکتروموتور، پروانه را به حرکت درمی‌آورد، پره‌ها هوا را از طریق ورودی به داخل هوزینگ می‌کشند. به دلیل طراحی خاص پره‌ها و کانال جانبی، هوا به صورت مستقیم به سمت خروجی حرکت نمی‌کند، بلکه در یک مسیر گردابی به چرخش درمی‌آید. این چرخش، باعث ایجاد نیروی گریز از مرکز می‌شود که هوا را به سمت دیواره‌های هوزینگ فشرده می‌کند. در هر دور چرخش، هوا بیشتر فشرده می‌شود و فشار آن افزایش می‌یابد. این فرآیند تا زمانی که هوا از طریق خروجی خارج شود، ادامه پیدا می‌کند.
تفاوت با پمپ‌های جابجایی مثبت
ساید چنل‌ها از نوع پمپ‌های گریز از مرکز هستند و با پمپ‌های جابجایی مثبت (مانند بلوئر روتس) تفاوت‌های اساسی دارند. در پمپ‌های جابجایی مثبت، حجم مشخصی از هوا یا سیال در هر سیکل جابجا می‌شود، در حالی که در ساید چنل‌ها، جریان هوا به صورت مداوم و یکنواخت است. این ویژگی باعث می‌شود که ساید چنل‌ها صدای کمتری تولید کنند و نیاز به نگهداری کمتری داشته باشند. بلوئر روتس، با استفاده از دو لوب چرخان، هوا را به دام می‌اندازد و به سمت خروجی هدایت می‌کند. این روش، برای ایجاد جریان هوای زیاد با فشار کم مناسب است، در حالی که ساید چنل‌ها برای حجم هوای کمتر با فشار بالاتر طراحی شده‌اند.
انواع ساید چنل بر اساس تعداد پروانه
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، ساید چنل‌ها در مدل‌های تک پروانه، دو پروانه و سه پروانه تولید می‌شوند. این تفاوت در تعداد پروانه‌ها، تأثیر مستقیمی بر فشار و دبی خروجی دستگاه دارد.
- ساید چنل تک پروانه: این مدل، ساده‌ترین نوع ساید چنل است و برای کاربردهایی که نیاز به فشار و دبی کمتری دارند، مناسب است.
- ساید چنل دو پروانه: با داشتن دو پروانه، این مدل می‌تواند فشار و دبی بیشتری نسبت به مدل تک پروانه ایجاد کند. در واقع، هوا در این مدل، دو بار فشرده می‌شود.
- ساید چنل سه پروانه: این مدل، بیشترین فشار و دبی را در بین انواع ساید چنل‌ها دارد و برای کاربردهای سنگین صنعتی که نیاز به فشار هوای بسیار بالا دارند، استفاده می‌شود.
نکات مهم در نگهداری ساید چنل
- نصب فیلتر: برای جلوگیری از ورود گردوغبار و ذرات خارجی به داخل محفظه، حتماً در قسمت مکش (وکیوم) ساید چنل، فیلتر مناسب نصب کنید.
- سرویس و تعمیر تخصصی: برای تعمیر و سرویس دوره‌ای ساید چنل، حتماً به متخصصین مجرب مراجعه کنید.
- گریس‌کاری (در صورت نیاز): برخی از مدل‌ها نیاز به گریس‌کاری دوره‌ای بلبرینگ‌ها دارند.
- تعویض قطعات مصرفی: فیلترها و برخی قطعات دیگر ممکن است نیاز به تعویض دوره‌ای داشته باشند.
- جلوگیری از ورود اجسام سخت: از ورود سنگ‌ریزه و اجسام سخت به داخل دستگاه جلوگیری کنید، زیرا می‌توانند به پروانه آسیب جدی برسانند.